Hầu đồng là một nghi lễ trong văn hóa tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Loại hình nghi lễ này được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016.
Hầu đồng là gì? Ý nghĩa của lễ hầu đồng
Hầu đồng còn được gọi là lên đồng hoặc hầu bóng. Đây là một nghi thức trong hoạt động tín ngưỡng dân gian và tôn giáo thờ nữ thần mẹ Đạo Mẫu dòng Shaman giáo của nhiều dân tộc.
Tin tức liên quan:
- Bùa yêu là gì? Có nên tin vào cách làm bùa yêu tại nhà?
- Đền Ông Hoàng Mười ở đâu, cầu gì, 5 lưu ý khi đến đền
- Duyên âm là gì? Các loại duyên âm, dấu hiệu, cách hóa giải
1. Hầu đồng là gì?
Hầu đồng là một nghi lễ trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, thờ Đức Thánh Trần, … Về bản chất, đây là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các vị đồng nữ, nam.
Lễ hầu là một hình thức giao tiếp với các vị thần linh bằng cách cho phép họ nhập vào thân xác của người hầu, tức là người được chọn để làm cầu nối giữa trần gian và tiên giới.
Theo quan niệm của người ta, các vị thần linh có thể chiếm hữu thân xác các vị đồng khi họ đang ở trạng thái tâm linh cao độ, mê mẩn để phán truyền, trừ ma, chữa bệnh, ban phước, ban lộc cho các con nhang, đệ tử.
Nguồn gốc của lễ này bắt nguồn từ vùng đồng bằng Bắc Bộ, nơi có truyền thống thờ Mẫu từ hàng nghìn năm trước.
Theo một số tài liệu, lễ này xuất hiện từ đầu thế kỷ XVI nhưng bắt đầu phát triển mạnh từ thế kỷ XVII. Đặc biệt là ở Nam Định với các di tích quan trọng như đền Bảo Lộc, đình Cố Trạch… rồi dần phát triển hơn ở các vùng lân cận như Thái Bình, Hà Nam và nhiều nơi khác trên cả nước.
Lễ hầu bóng, đồng phát triển rực rỡ vào cuối thời Nguyễn (cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX) với sự tham gia của đông đảo nhân dân và quan lại triều đình. Giai đoạn sau đó đã có sự mai một đi rất nhiều. Tuy nhiên từ những năm đầu 2000 trở lại đây đã phát triển lại do sự khuyến khích của Đảng và Nhà nước nhằm phục vụ đời sống tín ngưỡng nhân dân.
Giải đáp lễ hầu bóng được UNESCO vinh danh
2. Ý nghĩa của lễ hầu đồng
Hầu đồng có ý nghĩa về mặt tâm linh, văn hóa và xã hội.
Về mặt tâm linh
Lễ hầu mang lại niềm tin và hy vọng cho người tham dự nghi lễ. Họ tin rằng các vị thần linh sẽ ban cho họ sức khỏe, may mắn, bình an và hạnh phúc.
Về mặt văn hóa
Đây là một loại nghệ thuật dân gian kết hợp giữa chầu văn và những điệu múa độc đáo. Đó là một nghệ thuật phản ánh bản sắc dân tộc Việt. Lễ hầu được gọi là “Tín Ngưỡng thờ mẫu” đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 1 tháng 12 năm 2016.
Về mặt xã hội
Hầu bóng là một cách để duy trì và phát huy các giá trị truyền thống, tôn trọng các vị thần linh và tổ tiên. Đây cũng là một cơ hội để gắn kết cộng đồng, tạo ra không khí vui tươi và ấm áp.
Lễ hầu có ảnh hưởng tích cực về mặt xã hội. Chúng là một hình thức nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc Việt. Đây cũng là một cách để duy trì và phát huy các giá trị truyền thống, tôn trọng các vị thần linh và tổ tiên.
Hầu bóng, đồng mang niềm tin tốt đẹp tới người tham dự nghi lễ. Người ta tin rằng khi xem lễ sẽ được các vị thần linh ban cho sức khỏe, may mắn, bình an và hạnh phúc.
Trình tự các bước của một buổi lễ hầu đồng
Hầu đồng gồm 6 bước cơ bản: Thay lễ phục, dâng hương, lễ Thánh Giáng, múa đồng, ban lộc nghe cung văn hầu và Thánh thăng.
1. Thay lễ phục
Thay lễ phục là một bước quan trọng trong nghi lễ hầu bóng. Đây là bước đầu tiên khi người hầu bắt đầu nhập đồng và biểu diễn các điệu múa theo từng vị thần linh. Mỗi vị thần linh sẽ có một bộ trang phục riêng phù hợp với màu sắc, tính cách và sở thích của họ. Người hầu phải thay lễ phục theo thứ tự từ thần linh cao nhất đến thấp nhất.
Một số ví dụ về các bộ trang phục các giá hầu đồng là:
- Tam tòa thánh mẫu: Đây là ba vị thánh cao nhất trong đạo Mẫu, gồm Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên, Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Mẫu Đệ Tam Thoải Cung. Lễ phục cho Tam tòa thánh mẫu là áo dài màu trắng, đội khăn phủ điện và mang giày đỏ.
- Chư vị Trần Triều: Đây là các vị thánh liên quan đến triều đại nhà Trần, gồm Hưng Đạo Đại Vương, Quốc Sư Hải Tông, Thái Sư Trần Quang Khải và các vị anh hùng khác. Lễ phục cho Chư vị Trần Triều là áo long phục màu xanh, đội nón quai thao và mang giày đen.
- Tam vị Chúa Mường: Đây là các vị thánh bảo hộ cho các bộ tộc Mường, gồm Ngũ vị Tôn Ông, Tứ Phủ Chầu Bà và Tứ Phủ Ông Hoàng. Lễ phục cho Tam vị Chúa Mường là áo dài màu đỏ, đội nón lá và mang dép rọ.
- Tứ Phủ Tiên Cô: Đây là các vị tiên nữ có công lao trong việc giúp đỡ con người, gồm Tiên Cô Tứ Phủ, Tiên Cô Tứ Phủ Thánh Cậu, Tiên Cô Tứ Phủ Thánh Nương và Tiên Cô Tứ Phủ Thánh Mẫu. Lễ phục cho Tứ Phủ Tiên Cô là áo dài màu hồng, đội khăn voan, khăn áo hầu đồng và mang giày bạc.
Trang phục 36 giá hầu đồng
2. Dâng Hương
Dâng hương là một nghi thức bày tỏ lòng tôn kính cho mỗi giá đồng. Ở tay trái, người hầu bóng cầm một bó nhang đã đốt. Sau đó bọc chúng trong một chiếc khăn tẩm hương thơm.
Người hầu sẽ dâng hương cho các vị thần linh trước khi nhập đồng và biểu diễn các điệu múa theo từng vị. Dâng hương cũng là cách để người hầu xin phép, cảm ơn và tiễn biệt các vị thần linh.
3. Lễ Thánh Giáng
Lễ Thánh Giáng là một đầu tiên để bắt đầu buổi lễ. Đây là nghi lễ mà người hầu đón một vị Thánh đến để phù hộ cho mình và những người tham dự lễ. Lễ Thánh Giáng diễn ra sau khi người hầu dâng hương và hành lễ trước bàn thờ.
Khi có Thánh nhập vào, người hầu sẽ phải dần buông nén hương đó ra. Đồng thời, nghiêng mình để ra ám hiệu Thánh thuộc hạng thứ bậc nào.
Có hai hình thức Thánh giáng:
- Giáng trùm khăn (hầu tráng mạng) với các giá Thánh Mẫu
- Giáng không trùm khăn (hầu tráng tiết) với các giá Thánh Trần Triều, Chúa Mường, Tứ Phủ, Tiên Cô.
Khi Thánh giáng, người hầu sẽ mặc trang phục và sử dụng các vật phẩm tượng trưng cho vị Thánh đó. Đồng thời, người này cũng sẽ có những cử chỉ, điệu bộ và lời nói theo tính cách của vị Thánh.
Lễ Thánh Giáng là cách để người hầu giao tiếp với thần linh, nhận được sự bảo vệ và ban phước từ các vị Thánh
4. Múa Đồng
Múa Đồng là một phần quan trọng trong buổi lễ hầu. Mỗi vị thần linh có một điệu múa riêng, tùy thuộc vào tính cách, nguồn gốc và nhiệm vụ của họ.
Múa Đồng có nhiều động tác khác nhau, tùy theo các giá hầu và từng địa phương. Trước khi sử dụng kim khí nghi lễ, người đi hầu vắt chéo hai khí cụ lên trán và cúi đầu hành lễ. Sau đó, người này sẽ múa theo nhịp điệu của nhạc cụ và tiếng hát chầu văn.
Một số ví dụ về các điệu múa của các vị thần linh:
- Mẫu Thượng Ngàn: Múa bằng hai chiếc quạt hoặc hai chiếc lá sen, biểu hiện sự uyển chuyển, duyên dáng và thanh cao của nữ thần rừng núi.
- Thánh Trần: Múa bằng hai thanh kiếm hoặc hai cây gươm, biểu hiện sự dũng mãnh, anh hùng và công bằng của vị thánh anh hùng.
- Chúa Mường: Múa bằng hai chiếc rìu hoặc hai chiếc mác, biểu hiện sự mạnh mẽ, hung dữ và bảo vệ của vị thánh chủ quản các bộ lạc miền núi
Cận cảnh múa đồng
5. Ban lộc và nghe cung văn hầu
Ban lộc và nghe cung văn hầu là một phần quan trọng trong buổi lễ. Đây là khi các vị thần linh đã nhập vào thân xác của các bà đồng, cậu đồng và ban phước, ban lộc cho những người tham dự nghi lễ. Các bà đồng, cậu đồng sẽ ngồi nghe các cung văn hát. Đồng thời, cùng mọi người nghe sự tích về vị thần, lai lịch của họ.
Các cung văn hát là những bài ca có giai điệu và lời ca đặc sắc. Biểu hiện sự tôn kính và tri ân của con người đối với các vị thần linh.
Các bà đồng, cậu đồng cũng sẽ có những hành động, biểu cảm và lời nói theo tính cách và phong cách của vị thần nhập vào. Đồng thời, chia sẻ những lời khuyên, nhắn nhủ, dạy dỗ hoặc trấn an cho những người có nhu cầu hoặc ban lộc.
Người được ban lộc phải dành lời chúc cho người hầu đồng
6. Thánh thăng
Thánh thăng là trình tự cuối trong buổi lễ. Đây là khi các vị thần linh đã nhập vào thân xác của các bà đồng. Cậu đồng và ban phước, ban lộc cho những người tham dự nghi lễ. Sau khi ban lộc và nghe cung văn hầu, các bà đồng, cậu đồng sẽ có những dấu hiệu cho thấy sắp rời khỏi xác.
Họ sẽ đặt hai tay trước trán, quạt che đầu, hơi run rẩy. Lúc này, hai người phụ đồng nhanh chóng trùm khăn lên đầu cô hầu, bắt đầu hát điệu thánh xa giá hồi cung. Khi hát xong, các vị thần linh sẽ rời khỏi xác của người hầu, gọi là thánh thăng. Người hầu sẽ tỉnh lại và không còn nhớ gì về những gì đã xảy ra trong quá trình nhập đồng.
Lời ban khen trong hầu đồng thường được do các thánh đồng gửi tặng
Giải đáp 6 câu hỏi thường gặp về hầu đồng
Dưới đây là những thắc mắc của nhiều người về lễ hầu bóng, đồng. Bao gồm: người nào có thể hầu, cách sử dụng, xin lộc từ các thánh cũng như là thứ tự các giá hầu bạn cần biết trong buổi lễ.
1. Ai có thể hầu đồng?
Lễ hầu là một nghi lễ tâm linh trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Đây là nơi nơi người hầu bóng được cho là có thể giao tiếp với các vị thần linh thông qua trạng thái nhập đồng. Nhưng không phải ai cũng có thể hầu được. Chỉ những người có “căn” đồng mới có khả năng này.
Căn đồng là một khái niệm dân gian để chỉ sự nhạy cảm, dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tâm linh, có thể do di truyền gia tộc hoặc do hệ thần kinh yếu. Những người có căn đồng thường bị bệnh tật, ốm đau. Họ thườnglàm ăn thất bát nếu không ra trình Thánh, tức là không đi hầu.
Khi ra trình Thánh, tức là được các vị Thánh chấp nhận và ban phước cho, người hầu sẽ khỏe mạnh, làm ăn thuận lợi và phải tổ chức lễ hàng năm để tri ân Thánh. Trong lễ hầu, người hầu sẽ được các vị Thánh nhập vào thân xác và biểu hiện lời nói, hành động, ý muốn của Thánh.
Cô hầu đồng là cách gọi cho người hầu đồng là nữ, đặc biệt là những ông đồng thường “ái nữ” (là đàn ông nhưng cũng duyên dáng như đàn bà)
2. Tại sao phải hầu đồng?
Một số người là do hoàn cảnh riêng tư ép buộc, do di truyền gia phả hay bản năng có nghiệp đồng. Người nào có “nghiệp” mà chưa ra đồng Thánh thì thường mắc bệnh khó chữa, ốm đau, mà đây là dạng bệnh “âm”, dùng thuốc đông không hết, khi buôn bán thường gặp trắc trở, mất mát.
Dân gian gọi hiện tượng này là “cơ đày”, tức người đang bị Thánh sỉ nhục. Lên đồng làm lễ rồi thì thường sức khỏe hồi phục, làm ăn được thuận buồm xuôi gió.
Một số người khác là do có lòng tin và sùng kính với các vị Thánh và muốn được gần gũi với họ. Cũng có người là do yêu thích nghệ thuật hát chầu văn và các điệu múa trong buổi lễ hầu. Hát chầu văn và các điệu múa là những hình thức diễn xướng dân gian mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc Việt.
Xin phép trước khi hầu đồng Hoài Thanh
3. Hầu đồng có phải là một trong những nghi lễ của Phật giáo không?
Phật giáo không có các hình thức hầu đồng hay lên đồng. Người Phật tử chỉ tôn thờ Phật và các Bồ tát, không tin vào sự tồn tại của các vị thần linh hay các vị Thánh. Người Phật tử cũng không cần phải giao tiếp với thần linh để mong ước may mắn hay bình an, mà chỉ cần tu hành theo giáo pháp của Đức Phật để giải thoát khổ đau và đạt được giác ngộ.
Người Phật tử cho rằng đây là một biến tướng của nền văn hóa hát chầu văn của Việt Nam từ xa xưa. Do đó, hoàn toàn mê tín dị đoan nếu tin vào may mắn và bình an mà lễ hầu mang lại.
Hát văn hầu đồng và các điệu múa trong lễ là những hình thức diễn xướng dân gian mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc Việt.
4. Hầu đồng có bị cấm không?
Hầu đồng không bị cấm hoàn toàn, nhưng cũng không được tự do tổ chức theo ý thích. Theo pháp luật nước ta, đây là một hoạt động tín ngưỡng có tính thiêng rất cao. Nhưng cũng phải tuân theo các quy định về bảo đảm trật tự an toàn xã hội. Phải bảo vệ quyền lợi của người dân và không lợi dụng để trục lợi.
Nếu vi phạm, người tổ chức và người tham gia hầu sẽ bị xử phạt hành chính hoặc xử lý hình sự tùy theo mức độ nghiêm trọng.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng có những quy định cụ thể về việc tổ chức lễ hầu bóng, đồng. Theo đó, lễ chỉ được tổ chức tại các đền, chùa, miếu, màu, nhà thờ có liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu.
5. Tiền lộc hầu đồng có được tiêu không?
Tiền lộc hầu đồng nên làm gì, có thể được tiêu hay không? Tiền lộc có thể xài được nhưng phải xài đúng mục đích. Tiền của các vị thần, tiên, thánh, do đó không nên tiêu xài bừa bãi. Ta nên dùng để cúng dường, từ thiện, giúp đỡ người khó khăn hoặc để lại cho con cháu.
6. Cách xin lộc hầu đồng như thế nào?
Xin lộc hầu đồng là một cách để nhận được sự ban phước và may mắn từ các vị thần linh trong nghi lễ. Để xin lộc, bạn cần làm theo các bước sau:
- Trước khi vào hầu, bạn phải cúng trước các vị Phật Thánh, Tiên Thánh và các vị Thánh Mẫu ở cửa đền, cửa phủ, cửa điện. Bạn cũng nên cúng trước các vị thần linh mà thanh đồng sắp hầu. Điều này để bày tỏ lòng kính trọng và mong muốn được ban phước.
- Khi vào hầu, bạn phải giữ trật tự, không nói chuyện ồn ào, không chụp ảnh hay quay video. Khi thanh đồng đã nhập hồn và có dấu hiệu cho phép, bạn có thể gọi lên và nói rõ mong ước của mình. Thanh đồng sẽ ban lộc cho bạn bằng cách cho một vật phẩm như hoa, quả, tiền hay vàng mã. Bạn phải nhận lộc bằng hai tay và cảm ơn thanh đồng. Bạn cũng nên để lại một ít tiền hay quà cho thanh đồng để bày tỏ lòng biết ơn.
- Sau khi ra khỏi hầu, bạn phải giữ gìn vật phẩm đã nhận được từ thanh đồng. Bạn có thể treo hoa hay quả ở nhà hoặc nơi làm việc để mang lại may mắn cho gia đình hay công việc.
Hướng dẫn các nghi thức, xin lộc, cách ghi phong bì mừng hầu đồng
Lời kết
Như vậy, bài viết đã mang đến bạn thông tin về hầu đồng để làm gì, ý nghĩa và giá trị trong văn hóa tín ngưỡng của Việt Nam.
Có thể bạn quan tâm:
BÀI VIẾT LIÊN QUAN
Tâm sinh tướng là gì, có đúng không, dấu hiệu tướng phúc hậu
Hắt xì hơi 1,2,3 cái, liên tục, theo giờ điềm gì, hên hay xui?
Bàn tay, ngón tay búp măng là gì, giàu hay nghèo, cách nhận biết
Bàn tay chữ nhất ở nam, nữ có ý nghĩa gì? Có giàu không?
Bàn tay chữ X ở lòng bàn tay tốt hay xấu, giàu hay nghèo?
Bàn tay chữ M ở nam, nữ có hiếm không, ý nghĩa gì?
Những đường chỉ tay xấu không nên có, khiến bạn nghèo
Nóng tai trái nam, nữ, nóng theo giờ là điềm gì, cách xử lý
THẢO LUẬN