Art Deco là gì? Phong cách khiến giới chế tác đồng hồ mê mẩn gần 100 năm qua

Từ các toà nhà ở New York đến những sàn catwalk thời trang, rồi len lỏi vào mặt số đồng hồ xa xỉ – phong cách Art Deco khiến cả thế giới phải ngoái nhìn. Vậy Art Deco là gì và vì sao nó vẫn còn sống động đến tận ngày nay?

MỤC LỤC › Tìm hiểu tất tần tật về phong cách Art Deco là gì 1. Phong cách Art Deco là gì? 2. Lịch sử ra đời và phát triển Art Deco styles 3. Vì sao Art Deco có sức hút trong ngành chế tác đồng hồ cao cấp? › Cách nhận biết đồng hồ mang phong cách Art Deco 1. Cấu trúc hình học đặc trưng 2. Hoạ tiết và hoa văn phức tạp, trừu tượng › Những thương hiệu đồng hồ nổi tiếng ứng dụng Art Deco

Tìm hiểu tất tần tật về phong cách Art Deco là gì

Bạn có biết Cartier Tank, Jaeger-LeCoultre Reverso hay Hamilton Boulton đều chung một phong cách thiết kế? Hãy cùng khám phá Art Deco là gì, và vì sao nó trở thành di sản không thể thay thế trong ngành đồng hồ cao cấp.

1. Phong cách Art Deco là gì?

Art Deco (viết tắt của Arts Décoratifs) là một trường phái thiết kế nổi bật xuất hiện vào đầu thế kỷ 20, được định danh bởi sự kết hợp tinh tế giữa hình học sắc sảo, hoa văn đối xứng và chất liệu sang trọng. Tên gọi “Art Deco” bắt nguồn từ cuộc triển lãm quốc tế “Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes” tổ chức tại Paris năm 1925 – một sự kiện đánh dấu kỷ nguyên vàng của nghệ thuật trang trí hiện đại.

Chúng tập trung vào các đường nét mạnh mẽ dạng hình học, hình khối, họa tiết phong phú, chi tiết tinh tế và vật liệu nổi bật bao gồm bạc, sắt, thủy tinh, gạch tráng men hoặc Crôm.

Art Deco chịu ảnh hưởng từ Art Nouveau (phong cách cách điệu hóa thịnh hành ở Châu Âu từ 1895 đến 1900), Bauhaus (đối lập), Cubism (lập thể trừu tượng), Neoclassical (Tân cổ điển), Constructivism (kết cấu), Futurism (tương lai). Không chỉ kế thừa mà còn tập hợp tạo nên sự phản ứng trái ngược, qua lại giữa các phong cách khiến chúng trở nên đặc biệt hơn. Tinh thần của Art Deco đề cao sự hấp dẫn về mặt thẩm mỹ bằng cách thông qua máy móc và có sẵn cho mọi người.

Phong cách Art Deco ảnh hưởng từ các công trình lớn như tòa nhà, cầu, ô tô, xe, đồ nội thất đến quần áo, thời trang và trang sức, đồng hồ.

Trong kiến trúc, 2 tòa Empire State và Chrysler của New York là dẫn chứng nổi bật về phong cách này.

• Empire State: cửa sổ dọc khung nhôm
• Chrysler: Đỉnh mái hình bậc thang

2. Lịch sử ra đời Art Deco styles

Thuật ngữ Art Deco chỉ thực sự xuất hiện đến 1925 tại cuộc triển lãm ở Paris (Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes) nhưng phong cách này thực sự đã xuất hiện ở Paris và Brussels trước Thế Chiến Thứ Nhất.

Điều khiến cho Art Deco nổi bật chính là phong cách nghệ thuật dân chủ đầu tiên, sau khi Chiến tranh Thế Giới Thứ Nhất kết thúc. Nền kinh tế phục hồi đầy mạnh mẽ và lúc này được gọi với cái tên “những năm tháng hạnh phúc”, không còn nỗi sợ hãi, đau khổ và nghèo đói. Chuyển mình từ tình trạng thắt lưng buộc bụng sang kỷ nguyên xa hoa. Đặc biệt, chúng chưa từng xuất hiện trên các tác phẩm điêu khắc, kiến trúc hay văn học cổ điển trước đó.

Chủ nghĩa lập thể đơn giản hóa hình học cốt yếu như hình trụ, hình cầu, hình nón lúc bấy giờ trở thành ngôn ngữ chung cho nghệ thuật trang trí thời bấy giờ. Phong cách này thách thức người xem tìm hiểu ý nghĩa vẻ đẹp trên từng hình ảnh.

Cho đến 1929, chứng kiến sự sụp đổ của thị trường chứng khoán, chủ nghĩa phát xít ở Châu Âu suy giảm, bắt đầu cho thời kỳ đại suy thoái khiến cho Art Deco giảm dần sự phổ biến.

3. Vì sao Art Deco có sức hút trong ngành chế tác đồng hồ cao cấp?

Thẩm mỹ vượt thời gian: Với bố cục đối xứng, cấu trúc gọn gàng và tinh tế, Art Deco tạo ra những thiết kế đồng hồ không bị lỗi mốt, luôn toát lên sự sang trọng cổ điển.

Tôn vinh kỹ nghệ chế tác: Hoạ tiết cầu kỳ, cấu trúc mặt số đa lớp yêu cầu tay nghề thủ công cao – điều mà chỉ các thương hiệu đỉnh cao mới có thể đáp ứng.

Phong cách sống của giới tinh hoa: Trong thập niên 30, các doanh nhân, nghệ sĩ, quý tộc đều chọn Art Deco để thể hiện gu thẩm mỹ cá nhân và địa vị.

Cách nhận biết đồng hồ mang phong cách Art Deco

1. Cấu trúc hình học đặc trưng

Thẩm mỹ góc cạnh theo phong cách Art Deco khiến cho đồng hồ thường có vỏ hình chữ nhật nhiều hơn hình tròn. Các hình học phổ biến thường thấy trên thiết kế đồng hồ phong cách Art Deco:

• Nét chéo (ở vỏ, dây đeo, viền mặt số)
• Nét cong, mềm mại và uốn lượn có thể thấy ở mặt số, kim
• Nét hình vuông thấy nhiều ở khung vỏ
• Nét tam giác dùng nhiều ở kim, cọc số và các nét trang trí

Đặc trưng của những chiếc đồng hồ Art Deco được sản xuất từ 1920 – 1950:

• Mỗi thiết kế mang một câu chuyện riêng biệt
• Sử dụng vật liệu sang trọng. Sử dụng kính bombeé cong nguyên bản (cận cảnh chiếc đồng hồ sử dụng kính cong Bombeé). Chúng đắt để tái tạo nên hầu hết đồng hồ ngày nay đều không đi theo xu hướng này mà thay bằng kính thông dụng (sapphire, kính khoáng…)
• Sau khủng hoảng 1929, các chất liệu bị sụt giảm nên thép không gỉ được thay thế bằng kim loại mạ Crom. Cũng vì lý do này mà sau 1930 những chiếc đồng hồ này thường hư hỏng nặng. Ngoại trừ chiếc được thiết kế cho quân đội thì đến nay chúng vẫn có giá trị cao.
• Font chữ thường được đặt hàng riêng
• Núm vặn củ hành, hình học

Cartier Tank là một trong những thiết kế nền tảng ra đời sau đó của phong trào này. Sự xuất hiện của Cartier Tank (hơn 50 sản phẩm) ở Triển lãm Quốc tế về nghệ thuật trang trí và công nghiệp hiện đại – Nơi đặt tên ra Art Deco đã giúp cho các mẫu mã này lan tỏa khắp thế giới.

Rolex với dáng cushion nổi bật, Heritage của Tissot hay Longines với dáng vỏ thùng Tonneau cũng là ví dụ điển hình. Mặc dù Tonneau (1906) có trước Art Deco nhưng được xếp vào nét uyển chuyển thường thấy trong Art Nouveau và được hồi sinh sau 25 năm.

Mặt số Sector và bậc thang Ziggurat của Bauhaus hay vỏ đồng hồ Calatrava cũng đặc biệt ảnh hưởng từ phong cách này.

2. Hoạ tiết và hoa văn phức tạp, trừu tượng

Những chiếc đồng hồ theo phong cách Art Deco thường sẽ rất táo bạo, nhiều màu sắc và độ tương phản cao. Sunburst là họa tiết phổ biến, thậm chí các hoạt tiết Guilloche, hoạ tiết kỳ quặc được khắc tỉ mỉ. Tuy nhiên vẫn đảm bảo tỷ lệ cân đối, hài hoà để có được thẩm mỹ đáng kinh ngạc.

Đầu thế kỷ XX, đồng hồ nhập khẩu vào Hoa Kỳ có thuế quan cao, lúc này chúng chỉ được vận chuyển dưới dạng bộ máy, riêng vỏ và mặt sản xuất tại địa phương. Lúc này, ở Bắc Mỹ ngành sản xuất đồng hồ phát triển mạnh, thiết kế hào nhoáng hơn cả các mẫu ở Châu Âu.

Ảnh hưởng từ phong cách Art Deco, đồng hồ thường sử dụng khảm men đen hoặc sơn mài thêm vào niềng hoặc mặt bên vỏ đồng hồ. Các hình học lặp lại lấy từ Hy Lạp hay Ai Cập cũng được thấy nhiều ở Elgin, Bulova, Gruen.

Ngày nay, phong cách này được tinh giản phảng phất vẻ đẹp của Art Deco nhưng vẫn đảm bảo sự thanh lịch, tinh tế phù hợp với xu hướng hiện đại. Các thương hiệu theo đuổi phong cách này phải kể đến: Longines Dolcevita, Frederique Constant Classics Carrée, Doxa Rectangle…

Chiếc Longines L5.255.5.71.7 ảnh hưởng bởi phong cách này

Những thương hiệu đồng hồ nổi tiếng ứng dụng Art Deco

Cartier – Biểu tượng của sự thanh lịch Art Deco

Cartier là thương hiệu tiên phong đưa Art Deco vào chế tác đồng hồ. Dòng Cartier Tank, ra đời năm 1917, là một biểu tượng không thể thay thế. Thiết kế hình chữ nhật lấy cảm hứng từ xe tăng thời Thế chiến I, kết hợp mặt số La Mã, kim xanh và dây da thanh lịch.

Người nổi tiếng từng đeo Cartier Tank: Công nương Diana, Andy Warhol, Jacqueline Kennedy…

Jaeger-LeCoultre – Cỗ máy hình học tinh xảo

Dòng Reverso của Jaeger-LeCoultre ra đời năm 1931 là đỉnh cao thiết kế Art Deco. Với mặt số hình chữ nhật, có thể xoay ngược để bảo vệ mặt kính – Reverso vừa thực dụng, vừa mang tính thẩm mỹ cao.

Đặc biệt, Reverso thường được chạm khắc sau lưng vỏ – biến chiếc đồng hồ thành một tác phẩm cá nhân hoá độc đáo.

Longines – Art Deco theo phong cách thanh lịch Thụy Sỹ

Longines sở hữu nhiều mẫu Art Deco từ giai đoạn giữa thế kỷ 20, với các thiết kế mỏng, dây kim loại mắt nhỏ và mặt số tối giản nhưng sang trọng. Các mẫu như Longines Evidenza hay các bản reissue vintage đều mang đậm hơi thở Art Deco cổ điển.

Hamilton – Hơi thở Mỹ trong thiết kế hình học

Hamilton, với dòng Boulton hoặc Ventura, thể hiện tinh thần Art Deco đậm chất Mỹ: táo bạo, góc cạnh, sáng tạo. Dòng Hamilton Boulton với mặt số hình hộp độc đáo từng là biểu tượng thời trang thập niên 40-50.

Có thể bạn quan tâm:

• Bậc thầy Gerald Genta & 10 thiết kế biểu tượng của Ông
• Grammar of Design – Nghệ thuật làm nên tên tuổi của Seiko
• Khám phá ý nghĩa màu sắc Tiffany Blue

An Như